Từ xa xưa, nghề thêu tay đã được coi là một nghệ thuật đẹp và tinh tế của người phụ nữ dân tộc dao đỏ. Đối với họ, việc thêu thùa không chỉ để phục vụ cuộc sống, sinh hoạt hằng ngày, mà còn mang một ý nghĩa thiêng liêng trong văn hóa của người dao. Do đó, từ nhỏ các cô gái đã được dạy se lanh, dệt vải, thêu hoa văn… Hình ảnh các bà, các cô hay cả những bé gái đang ngồi bên hiên nhà, gốc cây, thêu thổ cẩm đã trở nên quen thuộc tại thôn Thôm Luông, xã Thượng Nông.
Bà con thôn Thôm Luông đang thêu những bộ trang phục truyền thông của dân tộc
Thôn Thôm Luông có 157 hộ với gần 800 nhân khẩu, trong đó hầu hết đều là dân tộc Dao đỏ. Bà con nơi đây sinh sống chủ yếu dựa vào sản xuất nông - lâm nghiệp, mặc dù còn nhiều khó khăn song đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào người Dao đỏ rất phong phú, mang nhiều màu sắc riêng, mà trang phục truyền thống là một trong những nét văn hóa đặc sắc như vậy. Theo phong tục từ xưa, các cô gái Dao trước khi lấy chồng đều phải biết thêu, may vá để tự tay thêu trang phục cưới cho mình cũng như thêu được nhiều bộ trang phục dành làm quà tặng cho các thành viên khi về nhà chồng.
Đối với bộ trang phục truyền thống của người Dao đỏ, những tấm vải thêu hoa văn thổ cẩm thường được may vào phần vạt áo phía trước, đuôi áo, lưng áo và tay áo. Đây cũng là các điểm nhấn, tạo nên sự nổi bật, ấn tượng và độc đáo cho bộ trang phục. Ngoài ra, chiếc yếm cũng được thêu thổ cẩm, các họa tiết, hoa văn được tạo hình trên mặt tấm thổ cẩm đều gắn với cuộc sống lao động hằng ngày của người Dao đỏ. Đó có thể là hình những con vật quen thuộc hoặc các loại hoa, lá, cây, quả… Nhờ trí tượng tượng phong phú và đôi tay khéo léo, những phụ nữ Dao đỏ đã biến những thứ ấy thành các hoa văn tinh xảo đưa vào tấm thổ cẩm của mình, tạo nên bộ trang phục truyền thống ấn tượng và độc đáo. Việc thêu thùa được chị em phụ nữ Dao Đỏ duy trì như một thói quen vào những lúc nông nhàn. Chính điều này đã góp phần gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của người Dao đỏ cho đến ngày nay.
Với mong muốn xây dựng và nhân rộng mô hình về bảo tồn nghề thêu thổ cẩm của người Dao đỏ gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, phát triển các sản phẩm phục vụ du lịch, tăng thu nhập cho các chị em phụ nữ. Tháng 9/2022, Chi hội phụ nữ thôn Thôm Luông đã tổ chức thành lập CLB Thêu thổ cẩm thôn Thôm Luông. Được sự quan tâm hỗ trợ từ chính quyền, lãnh đạo xã về trang thiết bị, cùng hàng chục học viên được truyền dạy, hiện nay nghề dệt thổ cẩm của người Dao đỏ ở thôn Thôm Luông đang được gìn giữ và phát triển.
Đặc biệt, những năm gần đây, du lịch cộng đồng tại địa phương ngày càng phát triển, nhiều du khách trong và ngoài nước rất ưa thích sản phẩm thêu thổ cẩm của người dao đỏ. Vì vậy, CLB thêu thổ cẩm thôn Thôm Luông đã nghĩ ra ý tưởng sáng tạo thêm nhiều kiểu dáng, mẫu thêu mới cũng như tạo nhiều sản phẩm thêu thổ cẩm đa dạng hơn như: túi xách, khăn, gối, đồ lưu niệm… để biến những tấm vải thêu thổ cẩm trở thành sản phẩm hàng hóa, thu hút khách du lịch, góp phần tăng thu nhập cho chị em trong thôn. Từ đó, họ yên tâm, gắn bó và có hướng phát triển kinh tế gắn với gìn giữ, bảo tồn các giá trị văn hóa qua các thế hệ.
Mặc dù còn nhiều khó khăn trong hành trình bảo tồn và giữ gìn nghề thêu truyền thống của người Dao đỏ do sự phát triển của ngành công nghiệp may mặc ngày một hiện đại. Nhưng chính những phụ nữ tràn đầy tình yêu và tâm huyết với bộ trang phục dân tộc dao đỏ thôn Thôm Luông đã góp phần không nhỏ để nghề thêu truyền thống của người Dao đỏ được lưu truyền từ đời này sang đời khác, đồng thời mở ra hướng đi mới trong phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập cho người dân đồng bào dân tộc dao nơi đây.
Bài, ảnh: Vương Tấn
