Trang phục là một trong những yếu tố quan trọng cấu tạo nên tổng thể văn hóa của dân tộc. Với người Dao Tiền ở xã Hồng Thái, huyện Na Hang (Tuyên Quang) tuy các xu hướng thời trang cách tân tiện lợi du nhập vào cuộc sống, nhưng cộng đồng dân tộc Dao Tiền vẫn giữ gìn trang phục truyền thống, tạo nên bản sắc văn hóa độc đáo ở địa phương.
Qua đôi bàn tay khéo léo, tỉ mỉ của người phụ nữ Dao tiền đã thêu dệt nên những bộ trang phục truyền thống
Thôn Khâu Tràng, xã Hồng Thái có 94 hộ, 446 khẩu, 99% là dân tộc Dao Tiền. Đây là cộng đồng dân tộc được hình thành lâu đời với kiến trúc nhà cổ được làm bằng gỗ, mái lợp ngói âm dương. Làng văn hóa dân tộc Dao Tiền ở đây luôn gắn kết với nhau trong cuộc sống và trong lao động sản xuất, hình thành một cộng đồng dân tộc giàu bản sắc văn hóa, tiên phong trong xây dựng nông thôn mới.
Một trong những điểm nhấn tạo nên dấu ấn riêng biệt của người Dao Tiền đó là trang phục. Tuy không rực rỡ nhưng trang phục dân tộc Dao Tiền nhã nhặn, tinh tế và ẩn chứa nhiều giá trị văn hóa đặc sắc. Khác với người Dao Đỏ hoạ tiết trong trang phục chủ yếu là màu đỏ thì người Dao Tiền màu sắc chủ đạo là màu chàm và màu trắng rất hài hoà. Để tạo điểm nhấn cho trang phục, phụ nữ Dao tiền luôn khéo tay trong thêu thùa. Những lúc nông nhàn chị em thường học nhau về cách nhuộm vải, thêu hoa làm những bộ trang phục đẹp. Chị Triệu Thị Hằng, thôn Khâu Tràng, xã Hồng Thái chia sẻ: Phụ nữ người Dao Tiền từ 15 tuổi đã được bà, mẹ dạy biết dệt vải, thêu thùa, để khi đi lấy chồng có bộ áo váy mặc mang theo.
Du khách chụp ảnh với trang phục truyền thống của phụ nữ Dao tiền
Để hoàn thiện một bộ trang phục, đặc biệt là trang phục cô dâu mất gần một năm chuẩn bị. Cầu kỳ nhất là công đoạn thêu thùa, để tạo hoa văn trước tiên phải dùng dụng cụ vẽ. Với đôi bàn tay khéo léo hoa văn, họa tiết trên trang phục đã tạo nên những điểm nhấn riêng biệt cho trang phục phụ nữ Dao Tiền. Dụng cụ khắc họa hoa văn là chiếc bút gắn ngòi đồng hoặc chiếc que tre bẻ thành hình tam giác. Loại to để tỉa tót hoa lá, loại vừa chuyên vẽ hình vuông, hình tròn, hình chim, chó. Sau khi nấu chảy sáp ong họ sẽ nhúng đầu bút vẽ hoa văn lên vải. Vẽ xong đem tấm vải đó đi nhuộm chàm. Khi các công đoạn nhuộm hoàn tất thì đem ngâm vào nước nóng để sáp tan ra. Một bộ trang phục hoàn chỉnh của người Dao Tiền gồm: Áo, yếm, xà cạp, dây lưng, khăn vấn đầu, váy dài cùng đồ trang sức bạc. Phụ nữ Dao Tiền rất thích trang sức, chủ yếu là các đồng bạc trắng hay kim loại, vòng bạc trắng được dùng để trang trí, làm các khuy bạc có đường kính từ 6 đến 7 cm đính nổi bật ở trên áo chàm. Ở cổ áo, thân sau được đeo một số đồng bạc thường từ 6 đến 12 đồng. Cả bộ trang sức có khi nặng đến vài ki-lô-gam. Một bộ trang phục đẹp hoàn chỉnh cùng với trang sức vòng bạc giá trị gần 10 triệu đồng.
Khăn đội đầu của phụ nữ Dao Tiền có màu trắng, hai đầu khăn có hai mảng hoa văn hình vuông. Khi đội khăn phụ nữ thường búi tóc tạo nét gọn gàng, duyên dáng, hài hòa phù hợp với điều kiện tự nhiên. Theo quan niệm của người Dao Tiền, khi cô gái về nhà chồng, ngoài váy, áo tự thêu dệt, còn có của hồi môn là những đồ trang sức bằng bạc do cha mẹ tặng. Những đồ trang sức này sẽ được giữ lại như bảo vật của gia đình, dòng họ và sẽ trao lại cho con cháu sau này.
Để giữ gìn và phát huy giá văn hóa truyền thống của người Dao tiền, xã Hồng Thái đã xây dựng thôn Khâu Tràng thành làng du lịch cộng đồng gắn phát triển du lịch sinh thái, với khí hậu quanh năm mát mẻ, những cánh đồng ruộng bậc thang kỳ vĩ và phong tục tập quán dân tộc đặc sắc của người dân bản địa. Xây dựng nơi đây thành điểm đến để du khách trải nghiệm, khám phá về phong tục tập quán, bản sắc văn hóa của dân tộc, góp phần vào việc phát triển du lịch của địa phương.
Bài, ảnh: Hà Huế
